Rosyjski anarchizm mistyczny*

Anarchizm mistyczny  był nurtem intelektualno–religijnym, który powstał w kręgu symbolistów rosyjskich w czasach zaburzeń rewolucyjnych 1905–1907 jako przejaw „nowej religijnej świadomości”, ale także jako reakcja pewnej części środowisk artystycznych na robotnicze wystąpienia. Jego twórcą był głośny w owych czasach poeta i krytyk literacki, Gieorgij Czułkow [po lewej, na portrecie Z. Serebriakowej]. Terminu „mistyczny anarchizm” użył po raz pierwszy  w polemice z S. Bułgakowem, na temat stosunku chrześcijaństwa do miłości płciowej. Jakby na marginesie tej polemiki przeciwstawił chrześcijaństwu tradycyjnemu, „apokaliptycznemu”, chrześcijaństwo oparte na mistycznym doświadczeniu – „anarchistyczne”. Chrześcijaństwo apokaliptyczne jest oczekiwaniem Końca, jest religią „niewolników Bożych”, których znużona dusza, wypełniona jest pokorą i słodkim rozrzewnieniem.